Mechanizmy Finansowe związane są z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej oraz z jednoczesnym wejściem naszego kraju do Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Opiera się na swobodzie przepływu ludzi, kapitału, towarów i usług.

W dniu 10 czerwca 2011 r. podpisano Memorandum of Understanding dotyczące Norweskiego Mechanizmu Finansowego, natomiast 17 czerwca 2011 r. Memorandum of Understanding dotyczące Mechanizmu Finansowego EOG.

Zawarcie dwustronnych umów międzynarodowych było konsekwencją podpisanych 28 lipca 2010 r. porozumień pomiędzy Unią Europejską a państwami-darczyńcami w sprawie uruchomienia nowej perspektywy finansowej Mechanizmów na lata 2009-2014. Państwami-beneficjentami będzie dwanaście nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz Portugalia, Grecja i Hiszpania. Łączna kwota wsparcia wynosi 1,788 mld euro, z czego dla Polski przeznaczono 32 proc.

Wielu adresatów wsparcia

Bezzwrotna pomoc oferowana w ramach Mechanizmów Finansowych miała i będzie mieć charakter komplementarny w stosunku do działań realizowanych z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności UE. Ze względu na rodzaj i zakres grantów z Mechanizmów Finansowych (MF), pomoc ta stanowi ważny instrument wspomagający rozwój kraju, szczególnie w wymiarze lokalnym i regionalnym, zwłaszcza jeśli pod uwagę weźmiemy fakt, że dla Polski w okresie najbliższych 5 lat do rozdysponowania przeznaczono 578 mln euro, które stanowią 32 proc. budżetu Funduszy Norweskich. Wnioskodawcami uprawnionymi do ubiegania się o wsparcie w ramach MFEOG/NMF mogą być podmioty prywatne czy też publiczne, komercyjne bądź niekomercyjne oraz organizacje pozarządowe ustanowione jako podmiot prawny w Polsce, jak również organizacje międzyrządowe działające w Polsce.

W przypadku programów stypendialnych i komponentów stypendialnych oraz w ramach obszaru programowego „Promowanie różnorodności kulturowej i artystycznej w ramach europejskiego dziedzictwa kulturowego” jako wnioskodawcy kwalifikują się również osoby fizyczne. Analogicznie do poprzedniej perspektywy, wybór projektów do dofinansowania odbywać się będzie na podstawie konkursów, ogłaszanych przez instytucje państw-beneficjentów. Nowością będzie podejście programowe, które wiąże się z ustanowieniem 19 programów zatwierdzanych przez państwa - darczyńców, a zarządzanych przez operatorów. Ocena projektów składanych przez wnioskodawców dokonywana będzie na poziomie programu przez dwóch niezależnych ekspertów. W programach partnerskich z darczyńcami jeden z ekspertów mianowany jest przez operatora programu, a drugi przez partnera programu z krajów darczyńców. W odróżnieniu do ubiegłej perspektywy, projekty nie będą podlegały ocenie przez instytucje państw darczyńców, co w sposób znaczący powinno skrócić proces oceny i oczekiwania na wyniki naborów.

Dotacja: ile i na co?

Zgodnie z przyjętymi zasadami finansowania minimalna wartość dofinansowania została ustanowiona na poziomie 170 tys. euro, czyli około 680 tys. zł. Wybrane programy przewidują możliwość wydzielenia funduszu małych grantów, co stanowi również nową praktykę w stosunku do poprzedniego okresu programowania. W przypadku małych grantów wartość dofinansowania może wynosić od 5 do 250 tys. euro.

Maksymalny poziom pomocy finansowej z MFEOG/NMF co do zasady nie powinien przekraczać 85 proc. wydatków kwalifikowalnych programu. Wyjątkami od tej zasady będą: programy partnerskie z darczyńcami, programy z obszaru programowego Fundusz dla Organizacji Pozarządowych, programy administrowane przez Biuro Mechanizmów Finansowych (BMF), organizacje międzyrządowe lub jednostki państw -darczyńców, jak również inne programy o specjalnym znaczeniu, w przypadku których Komitet Mechanizmu Finansowego (KMF) może wyznaczyć wyższy poziom dofinansowania programu.

W przypadku wsparcia dla organizacji pozarządowych i partnerów społecznych poziom dofinansowania może sięgać do 90 proc. wydatków kwalifikowalnych i do 100 proc. w przypadku stypendiów. W przypadku projektów wdrażanych przez organizacje pozarządowe lub partnerów społecznych wkład rzeczowy w postaci wolontariatu może stanowić do 50 proc. współfinansowania wymaganego dla projektu w ramach programu. Wnioskowana kwota dofinansowania w ramach poszczególnych programów nie może być niższa niż 170 tys. euro, z wyłączeniem: FOP, małych grantów, wymiany kulturowej i artystycznej w europejskim dziedzictwie kulturowym, stypendiów i badań.

Zasady wydawania dotacji

Wydatkami kwalifikowalnymi w ramach projektów uznane będą koszty faktycznie poniesione przez beneficjenta spełniające poniższe kryteria: zostały poniesione między pierwszym i ostatnim dniem kwalifikowalności, zgodnie z ramami czasowymi określonymi w umowie w sprawie projektu; mają związek z przedmiotem umowy w sprawie projektu i wskazane są w szacunkowym ogólnym budżecie projektu; są proporcjonalne i niezbędne do wdrożenia projektu; muszą być wykorzystane wyłącznie na zrealizowanie celu/celów projektu i jego przewidywanego rezultatu/przewidywanych rezultatów w sposób zgodny z zasadami gospodarności, skuteczności i efektywności; są możliwe do zidentyfikowania i zweryfikowania, w szczególności poprzez wprowadzenie do ewidencji księgowej projektu, oraz ustalone zgodnie z odpowiednimi standardami rachunkowości kraju, w którym ma siedzibę beneficjent i zgodne z ogólnie przyjętymi zasadami rachunkowości oraz są zgodne z wymogami obowiązującego prawodawstwa podatkowego i społecznego.

Dla każdego z programów przygotowany zostanie odrębny katalog wydatków kwalifikujących się do wsparcia. Podmiotem odpowiedzialnym za prawidłową realizację celów wyznaczonych w ramach MFEOG i NMF, jak również za ich wdrażanie na szczeblu krajowym jest Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, w strukturach którego wydzielony został Krajowy Punkt Kontaktowy, pełniący również funkcje Instytucji Certyfikującej. Dodatkowo w celu zapewnienia skutecznego funkcjonowania systemu zarządzania i kontroli na poziomie państwa-beneficjenta powołana zostanie instytucja audytowa oraz odpowiednia krajowa instytucja publiczna odpowiedzialna za przygotowywanie i przedkładanie raportów o nieprawidłowościach.

OZE, badania naukowe, stypendia, dofinansowanie sądów

Głównymi celami Mechanizmów, podobnie jak w poprzedniej perspektywie jest wyrównywanie różnic społeczno-ekonomicznych oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy państwami-darczyńcami, w związku z powyższym obszary priorytetowe tematycznie zbliżone są do poprzednich. Największe środki przeznaczono na ochronę środowiska - 247 mln euro, z czego 75 mln euro zostanie przekazane na wsparcie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii. Pomoc otrzymają też działania na rzecz różnorodności biologicznej i ekosystemów, a także przedsięwzięcia służące wzmocnieniu monitoringu środowiska i działań kontrolnych. Będą również środki na wsparcie rozwoju i wychwytywania oraz składowania CO2. Konserwacja i rewitalizacja dziedzictwa kulturowego - 60 mln euro.

Oprócz tego, 10 mln euro zostanie skierowane na działania „miękkie” z zakresu promocji kultury i sztuki wśród szerokiej publiczności oraz wzrostu świadomości dotyczącej różnorodności kulturowej oraz umocnienia dialogu międzykulturowego. Wsparcie dostępności opieki zdrowotnej, na którą przeznaczono 70 mln euro. Na polsko-norweską współpracę badawczą przeznaczono blisko 37 mln euro. Badania mają dotyczyć ochrony środowiska i zmian klimatycznych, ochrony zdrowia i nauk społecznych, z uwzględnieniem tematyki migracji. W ramach powyższej kwoty, 3 mln euro zostanie przeznaczone na badania naukowe w obszarze „Promowanie równości płci oraz równowagi między życiem zawodowym a prywatnym”. Kontynuowane będzie też wsparcie na rzecz mobilności studentów i pracowników naukowych szkolnictwa wyższego, a także współpracy instytucjonalnej pod postacią Funduszu Stypendialnego (10 mln euro).

Przeznaczono także 10 mln euro dla obszaru Schengen i walki z przestępczością transgraniczną i zorganizowaną, w tym przeciwdziałanie handlowi ludźmi oraz migracjom grup przestępczych. Na wsparcie wymiaru sprawiedliwości skierowano 14 mln euro. Z powyższych środków będzie można zrealizować działania z zakresu poprawy zdolności administracyjnych sądów, informatycznych centrów archiwalnych dla sądów, wdrożenia nowoczesnych metod zarządzania sądami oraz alternatywnych sposobów rozwiązywania sporów i wzmocnienia pozycji osób pokrzywdzonych przestępstwem.
Kontynuowany będzie Fundusz dla Organizacji Pozarządowych. Na rzecz wzmocnienia społeczeństwa obywatelskiego przeznaczono w ramach tego funduszu 37 mln euro.

Więzienia, przemoc w rodzinie, zmniejszanie nierówności

Nowością w stosunku do poprzedniej edycji Mechanizmów Finansowych będzie m.in. wsparcie służby więziennej. Obszar ten, mający alokację 13 mln euro, umożliwi podnoszenie kompetencji osadzonych, kadry służby więziennej, systemów bezpieczeństwa i systemów komunikacyjno – informatycznych, probacji i pozawięziennych sankcji. Nowością będzie również program dotyczący przeciwdziałania przemocy w rodzinie o wartości 3 mln euro.

Ponadto powstanie wdrażany bezpośrednio przez stronę norweską globalny fundusz na rzecz godnej pracy i dialogu trójstronnego (o wartości powyżej 3 mln euro) mający na celu promowanie godnej pracy i poprawę współpracy trójstronnej między organizacjami pracodawców, związkami zawodowymi i władzami publicznymi. Przez MRR będzie realizowany program dotyczący lokalnych i regionalnych inicjatywy na rzecz zmniejszenia nierówności i promowania spójności społecznej, o wartości wsparcia ponad 9,5 mln euro. W ramach programu wdrażany będzie przez Związek Miast Polskich projekt predefiniowany w partnerstwie z analogicznym związkiem z Norwegii – Związkiem Władz Lokalnych i Regionalnych.

W obecnym okresie, priorytetowo potraktowane zostały sektory energetyki, dziedzictwa kulturowego oraz ochrony zdrowia, dla których zarezerwowano 195 mln euro (33 proc. alokacji). Większość z zaprezentowanych programów wdrażana będzie przez polskich operatorów we współpracy z partnerami z krajów darczyńców, przyjęta forma ma służyć wzmocnieniu współpracy bilateralnej, usprawnieniu tworzenia sieci, wymiany know-how oraz dobrych praktyk. Możliwe będzie także nawiązywanie partnerstw na poziomie projektów. W wybranych obszarach (np. badania naukowe) partnerstwo będzie obligatoryjne.

Przed nami kolejne duże wyzwanie. Miejmy nadzieję, że znowu będziemy potrafili mu sprostać. Pora zatem na rozpoczęcie prac koncepcyjnych i przygotowanie harmonogramu działań projektowych. Okres przyznawania dofinansowania upłynie 30 kwietnia 2014 r., natomiast okres kwalifikowalności wydatków w ramach wyłonionych projektów zakończy się 30 kwietnia 2016 r. Pierwsze nabory, ogłaszane indywidualnie dla poszczególnych programów planowane są już w pierwszej połowie 2012 r.

 

• Priorytetowo w Funduszach Norweskich potraktowano sektory energetyki, dziedzictwa kulturowego oraz ochrony zdrowia, dla których zarezerwowano 195 mln euro.
• Największe środki przeznaczono na ochronę środowiska - 247 mln euro, z czego 75 mln euro zostanie przekazane na wsparcie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii.

W artykule wykorzystano materiały prasowe Ministerstwa Rozwoju Regionalnego.